1. Tıbbi Görüntüleme Sistemleri

 Kemik Mineral Dansitometre Cihazı

Kemik mineral dansitometre; kemiklerin kalınlığının diğer bir deyişle yoğunluğunun ölçüldüğü bir tanı yöntemidir. Kemik dansitometre tayini, kemik dansitesi ölçümünü ve fraktür riskini tayin ederken, fraktürü önlemede de faydalıdır. Spesifik hastalarda tedavi kararı kemik kütlesine ve fraktür riskine dayalı ise KMD ölçülme endikasyonu mevcuttur.

 Kemik dansitometrisi sıklıkla menopoz sonrası kadınları etkileyen ancak erkeklerde de görülebilen osteoporozun tanısında kullanılmaktadır. Kemik dansitometride dual-enerji X-ray absorbsiyometri veya kemik yoğunluğu taraması bilinmektedir. Bu işlem sırasında çok az miktarda radyasyon kullanılır. 

Kemik Yoğunluğu Ölçümü Neden Yapılır ?

Kadınlarda, 40 yaşından sonra kemik kütlesinde kayıp başlamaktadır, bu durum menopoz ile hızlanmaktadır. Kadınlarda menopozun ilk on yılı içinde kemik kütlesinin ort. % 15; erkeklerde ise tüm yaşam boyunca % 20 - 30 kaybolmaktadır. Kemik kütlesindeki kayıp oranı arttıkça, kırık riski artmaktadır. Kemik yoğunluğu ölçümü ile hem osteoporoz ve kırık riski hesaplanabilmekte hem de tedavi sonrası takip yapılabilmektedir.

Menopozdan sonra kadınları en çok etkileyen olaylardan biri olan Osteoporoz kemiklerin kalsiyum içeriğinin kaybı sonucu kemiğin incelmesiyle kırık riskinin artmasıdır.

Kemik dansitometri sıklıkla osteoporozun tanısında kullanılır. Elbette bu durum erkeklerde de olabilir. Eğer kemik yoğunluğunuz düşük çıkarsa, siz ve doktorunuz kırık oluşmadan önce nasıl bir tedbir alacağınız ya da tedavi göreceğiniz konusunda planlama yapmalısınız.

Kemik dansitometri  kemik kaybına neden olan diğer olayların gösterilmesi yanı sıra uygulanan tedavinizin etkinliğinin değerlendirilmesinde de kullanılır.

Kemik Yoğunluğu Ölçümü Kimlere Yapılmaz?

• Hamilelere
• İnceleme tarihinden 2 - 6 gün önce ağız veya damar içi yolla kontrast madde kullanmış olanlara
• Hareketsiz yatamayanlara
• İleri derecede omurga deformasyonu olanlara yapılamaz.

Kemik- Mineral Dansitometre Cihazı Çeşitleri

 Kemik Mineral Dansitometre Cihazının (DEXA) Ana Ünite ve Elemanları 

Bir DEXA cihazının ana ünite ve elemanları şunlardır:

 

•  İnceleme masası  
•  Tarayıcı sistem (1. X ışını tüpü 2.Detektör) 
•  Foto multipliyer sistem (PMT)   
•  Amplifiyerler 
•  Bilgisayar 
•  Görüntüleme ünitesi (monitör)

X-ışını tüpü ile detektör arasında hastanın yatırıldığı inceleme masası yer alır. DEXA cihazlarında tarayıcı sistem, X-ışını tüpü ve detektörü içeren C kol şeklindedir. Radyasyon kaynağı olarak kullanılan X-ışını tüpü, C kol sisteminin altında yer almaktadır. Bu sistemde yüksek ve düşük enerjili ışınlar X-ışını tüpünden farklı zamanlarda dışarı çıkmaktadır.

Hastayı geçen X-ışınlarını algılayan detektörler cihazdaki C kolun üst bölümünde yer alır. DEXA’da kesit alma süresi 2-5 dakika kadardır. Detektör tarafından algılanan X-ışınları sintilasyon kristaline çarparak görünen ışık fotonlarına dönüşür.

Hastayı geçen X-ışınları sintilasyon kristalinde ışık fotonlarına dönüştükten sonra foto multipliyer tüpler tarafından elektrik sinyallerine çevrilip enerjileri yükseltilir. Foto multipliyer tüplerden gelen elektrik sinyalleri amplifiyer (yükselteç) elemanlarında yükseltilir. Daha sonra görüntü şifrelerini taşıyan sinyaller elektronik devreler ve diğer ara elemanlarla formatlanarak bilgisayar ünitesine aktarılır. Bilgisayar ünitesi, kendisine aktarılan orijinal verileri işleyerek görüntüyü oluşturur. Bilgisayarda oluşturulan görüntü, görüntüleme ünitesine aktarılarak, monitörden izlenir. Kemik mineral değerleri, mineral miktarına göre farklı renklerde oluşturulur. Monitörde izlenen görüntüler renkli printer vasıtasıyla kağıt üzerine aktarılır.

DEXA Cihazı Nasıldır?

DEXA cihazı 2 parçadan ibarettir: santral ve periferik aygıt.

Santral DEXA aygıtları kalça ve omurga bölgesinde kemik yoğunluğu ölçümü yaparken, periferik aygıt el bileği, topuk ve parmakta ölçüm yapar. Santral DEXA cihazları hastaneler ve medikal merkezlerde kullanılırken, küçük periferik aygıtlar eczaneler ve mobil sağlık ünitelerinde bulunabilir.

BT cihazları da omurga ve kalça bölgesinde osteoporoz ölçümü için efektif olarak kullanılabilir.

Santral aygıtların büyük ve düz masaları ve masaüstü hareketli kolları vardır. Kol kenara çekilebilir ve masa rutin hasta muayenesi, tedavisi ya da muayene sandalyesi şeklinde kullanılabilir.

Kemik- Mineral Dansitometre Cihazının Çalışması 

Şalter açılır. Hasta masasında hareket paneli üzerindeki açma (ON) düğmesine basılarak cihaza elektrik akımının girmesi sağlanır. Cihazın bağlantılı olduğu bilgisayar açılarak kalite kontrol (QC) testi için Daily QC datası seçilir. Bilgisayar ortamında protokol menüsü açılır. Perform exam datası seçilir. Çekim start datasından başlatılır. Tarama işlemi tamamlandığında işlem stop datası durdurulur. Çekimi durdurup yeniden başlatmak için “repozisyon” datası kullanılmalıdır. işlem tamamlanınca close datası ile sayfadan çıkılır. Tarama sonunda renk tablosundan seçilen renkle boyama işlemi yapıldıktan sonra görüntüyü yazıcıya göndermek için report datası seçilir. Taranan bölgeyi sanal kayıt ortamına aktarmak için ana menüden database arşiv programı seçilir. Cihaz kapatılacağında önce bilgisayar üzerinde exite seçeneği kullanılarak ekrandan çıkılır. Bilgisayar ve çekim masası kapatıldıktan sonra, çekim masası konsolunda yer alan kumanda paneli üzerindeki kapama (OFF) düğmesi kullanılarak cihaz kapatılır.

Cihazların çalışma prensibi 

• Işınların (veya ultrasesin) kemiği geçerken bir kısmının kemik tarafından absorbe edilmesi sonucu kalan ışın miktarının ölçülmesi, 

• Kemiğin birim hacminde absorbsiyona neden olan mineral içeriğinin tahmininin hesap edilmesi. 

• Ölçümü yapılan kemik bölgelerinden elde edilen değerler ölçüm bölgesine ve hastanın cinsiyetine göre standart verileri taşıyan grafiklerle karşılaştırılarak sonuçtaki sapma belirlenir. 

KMY’de Kullanılan Yöntem 

1.  WHO’nun osteoporoz tanısında önerdiği standart inceleme yöntemi DEXA’dır (Dual Enerji X Işını Absorbsiyometri) 
2.  DEXA yöntemi ile vertebra, kalça, önkol ve tüm vücut KMY ölçümleri yapılmaktadır.

KMY Sonuçlarının Değerlendirilmesi

 DEXA ile yapılan Kemik Mineral Dansitometri sonuçları 

• T skoru Kişinin genç yaş grubuna göre standart sapması 

• Z skoru Kişinin kendi yaş grubuna göre standart sapması 

• KMY g/cm2 cinsinden kemik mineral yoğunluğu parametreleri ile değerlendirilir.

Kemik Mineral Yoğunluğu (KMY) Ölçümü ile Osteoporoz Tanımı 

Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tanımlarına göre T Skoru Ölçümü 

• Normal -1 ve üzerinde 

• Osteopeni -1 ve -2.5 

• Osteoporoz -2,5 veya altı 

• Ciddi osteoporoz -2,5 veya altı ve kırık olması 

Okuduğunuz için teşekkürler...